چالش‌های ترویج کتابخوانی
فرمهر منجزی متولد ۱۳۳۹ و دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی اقتصاد است. او پس از تحصیل در رشته‌های روزنامه‌نگاری، ترجمه و ویرایش به ترجمه و نویسندگی برای کودکان و نوجوانان روی آورد. همکاری او با شورای کتاب کودک و فرهنگنامه‌ی کودکان و نوجوانان ادامه یافت و در کنار آن فعالیت‌های روزنامه‌نگاری خود را با همکاری با روزنامه اطلاعات، اطلاعات بین‌الملل و ماهنامه ادبستان فرهنگ و هنر پی گرفت.
تا کنون ترجمه‌های زیادی از او منتشر شده و کودکان و نوجوانان این مترجم به‌نام را به خوبی می‌شناسند. او سابقه‌ی عضویت در هیئت مدیره شورای کتاب کودک و هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان را دارد و اکنون عضو هیئت مدیره کانون توسعه فرهنگی کودکان است.
با فرمهر منجزی درباره‌ی فعالیت‌ها و تجربه‌هایش در زمینه‌ی ترویج کتابخوانی گفتگو کرده‌ایم.
کوچه: با توجه به تجربه‌هایتان بهترین شیوه‌های ترویج کتابخوانی برای کودکان و نوجوانان را چه می‌دانید؟
بنظرم راه‌های مختلفی برای علاقه‌مند کردن کودکان و نوجوانان به کتابخوانی وجود دارد که هر کدام در جای خود می‌تواند شیوه و روش مناسبی باشد. هر بچه‌ای خصوصیتی دارد. علاقه هرکودک می‌تواند متفاوت از کودک دیگر باشد. با توجه به ارتباطی که این سال‌ها با کودکان و نوجوانان داشته‌ام بنظرم استمرار در کار بسیار مهم است. برای کتابخوان کرد و علاقه‌مند کردن به کتابخوانی هر شیوه‌ای را می‌توان استفاده کرد، از بلندخوانی و باهم خواندن گرفته تا خواندن به همراه نوشتن، دسته جمعی خواندن، خواندن کتاب‌هایی به مناسبت‌هایی که پیش می‌آید و... مهم این است که این کار همیشگی باشد. اگر پدر و مادری از سن پایین خواندن با فرزندشان را آغاز می‌کنند، بهتر است این کار را ادامه بدهند و حتی زمانی که بچه خودش هم می‌تواند بخواند، ساعت‌های با هم خواندن‌شان را داشته باشند.
کوچه: والدینی که علاقه دارند چنین روش‌هایی را پی بگیرند چقدر باید در انتخاب کتاب به کودکان آزادی بدهند؟ اصولا بهتر است سلایق کودکان و نوجوانان اولویت قرار بگیرد یا مهم است که والدین بهترین کتاب‌ها را برای فرزندانشان انتخاب کنند؟
پدر و مادری که از سنین پایین، جنینی، نوزادی یا خردسالی برای کودک‌شان کتاب می‌خوانند، بهتر است خودشان با کتاب کودک آشنا باشند. یا دستِ‌کم نهادهایی را که متولی ادبیات کودک هستند و کتاب‌های مناسب را معرفی می‌کنند بشناسند. به هر حال شناخت پدر و مادر و بعد از آن معلمان و مربیان کودکان اهمیت دارد. کودکی که به روش درست کتاب خوانده باشد، مسلماً در نوجوانی قدرت تشخیص دارد و ذائقه مطالعاتی‌اش مشخص می‌شود و خودش می‌تواتد کتاب‌هایی را که می‌خواهد انتخاب کند.
راه دیگر هم اینکه هنگام مراجعه به کتابفروشی پدر و مادر می‌توانند همراه کودک، کتاب‌ها را ببینند، پشت‌جلد و معرفی آن‌ها را بخوانند و از بین آن‌ها انتخاب کنند. البته گاهی هم بچه‌های کتابخوان در مدرسه کتاب‌هایی را به همدیگر معرفی می‌کنند که در آن صورت هم بهتر است به خواسته کودک و نوجوان توجه شود.
کوچه: با توجه به اینکه شما پیش از آنکه مروج کتاب باشید یکی از مترجمان خوب کشورمان هستید در انتخاب کتاب تفاوتی بین کتاب‌های ترجمه و تالیف قائل هستید؟ به بیان دیگر بیشتر کتاب‌های ترجمه را بیشتر به والدین پیشنهاد می‌کنید؟
شما لطف دارید. راستش را بخواهید من همیشه گفته‌ام تنوع و جذابیت کتاب‌های ترجمه به این دلیل است که مترجم‌ها سعی می‌کنند بهترین کتاب‌های کودک و نوجوانی را که در کشورهای دیگر منتشر می‌شود، انتخاب و ترجمه کنند. شاید یکی از دلایل استقبال از کتاب‌های ترجمه همین باشد. دلیل دیگر اینکه نویسنده در کشور ما با دست بسته و سدهای زیاد ناچار است بنویسد. نویسنده ایرانی موقع نوشتن اثرش مسلماً ممیز ارشاد را پیشِ رو دارد و هرچه می‌خواهد بنویسد را سبک و سنگین می‌کند و پیش از ممیزی شاید خودش کارش را ممیزی کند. بنابراین تصور می‌کنم بهتر است ترجمه و تالیف را جداگانه ببینیم و هدف‌مان را روی اثر مناسب و جذاب و خواندنی متمرکز کنیم و خیلی خودمان را به تالیف و ترجمه مقید نکنیم.
بنظرم هر کار خوبی چه تالیف و چه ترجمه را بهتر است به کودکان و نوجوانان پیشنهاد بدهیم.
کوچه: شما به واسطه‌ی فعالیت‌های مختلفی که دارید با کودکان یا نوجوانان زیادی در تماس هستید. چقدر خود کودکان و نوجوانان در ترویج کتابخوانی هم‌سن و سال‌های خود موثر هستند؟ و آیا اولیا و مدارس از فعالیت کودکان و نوجوانان استقبال می‌کنند؟
اول قسمت آخر را بگویم. این سال‌ها دیده‌ایم بعضی از معلم‌ها و مدیران در شهرها و روستاهای دورافتاده به لزوم متنوع خواندن کودکان پی‌برده‌اند. نظام آموزشی همچنان در مقابل کتابخوانی کودکان و نوجوان، بخصوص خواندن رُمان و داستان، سدی عظیم است. در مقطع دبیرستان معلم‌ها تلاش می‌کنند بچه‌ها را با درس‌هایی بمباران کنند که شاید هیچگاه در زندگی‌سان از آن استفاده نخواهند کرد.
متاسفانه معلم‌ها به اهمیت خواندن کتاب‌های غیردرسی در یادگیری درس‌های مدرسه‌ای پی نبرده‌اند. تصور اکثر معلم‌ها این است که کتاب غیردرسی خواندن وقت تلف کردن است.
شاید در شهرهای بزرگ و مدرسه‌های مشهور و پرآوازه کمتر مدرسه‌ای کتابخانه و ساعت کتابخوانی داشته باشد، اما در روستاها و شهرهای کوچک این اشتیاق به داشتن کتابخانه‌ای هرچند کوچک، این سال‌ها دیده شده است.
در زمینه ترویج کتابخوانی بین هم‌سن و سال‌ها، همانطور که در سئوال قبلی‌تان هم گفتم، این روزها و با مطرح شدن بعضی کتاب‌ها، شاهد این ارتباط بوده‌ایم. بچه‌ها کتابی را که دوستان‌شان معرفی می‌کنند بهتر می‌خوانند، شاید هم برای اینکه با هم رقابت دارند و هم اینکه در این‌صورت موضوع مشترکی برای صحبت پیدا می‌کنند.
کوچه: پس با این حساب ایجاد گروه‌های کتابخوانی بین کودکان و نوجوانان باید بهترین بازدهی را داشته باشد؟ پیشنهاد شما برای ایجاد چنین گروه‌هایی چیست؟ آیا فضاهای فرهنگی چنین امکاناتی دارند؟
بله، گروه‌خوانی یا تشکیل باشگاه‌های کتابخوانی، تجربه‌ای است که کشورهای دیگر داشته‌اند و بسیار هم تاثیرگذار بوده است. در چند سال گذشته در کشور ما هم این فعالیت شروع شد. پنج سال ادامه داشت و متاسفانه با تغییر دولت و تغییر دیدگاه مدیران دولتی فعالیت رسمی باشگاه‌های کتابخوانی متوقف شد. ولی بچه‌ها و مربیانی که این کار را آغاز کرده بودند و تاثیر آن را دیده بودند، کارشان را ادامه دادند. این گروه‌های کتابخوانی در شهرها و روستاهای مختلف همچنان هستند و با هم کتاب می‌خوانند و فعالیت‌های دیگری همراه کتابخوانی جمعی انجام می‌دهند.
کتابخانه‌های مدارس، کتابخانه‌های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه‌های کشور، کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کتابخانه‌های روستایی امکان و فضای مناسب برای جمع کردن بچه‌ها و تشکیل گروه‌های کتابخوانی را دارند، به شرط آنکه کتابدار و مربی علاقه‌مند باشد و خودش را به دستورالعمل‌های سازمانش محدود نکند.
کوچه: از اطلاعات بسیار خوبتان ممنونم. پیش از پایان گفتگو دوست داشتم از خودتان و کارهای جدیدتان بگویید. آیا به تازگی کتابی از شما منتشر شده و یا خواهد شد؟ ممنون می‌شوم توضیح بدهید.
ممنون از شما. بله، چهار جلد ازمجموعه "ماجراهای سوفی موشه"، را همین هفته انتشارات محراب قلم منتشر کرد و چهار جلد دیگرش تا هفته آینده منتشر خواهد شد. یک مجموعه دوازده جلدی، "خیابان جینی"، را همین روزها انتشارات پنجره منتشر خواهد کرد. مجموعه دوجلدی "ویزی‌ویگ"، را در انتشارات برکه آماده چاپ دارم و همینطور یکی دو رمان کودک در انتشارات ایران‌بان و چند کتاب کودک در انتشارات مهرسا که به زودی منتشر خواهد شد.
چند کتابی هم در دست ترجمه دارم، از جمله،مجموعه چهارجلدی"اَوِن گرین"، که یک جلد آن را به انتشارات برکه تحویل داده‌ام و مشغول ترجمه جلدهای بعدی هستم.
کوچه: چقدر عالی. مطمئنم بچه‌ها از این خبرها خوشحال خواهند شد. خیلی ممنونم که با من گفتگو کردید.
تصویر از هنرآنلاین
ارسال نظر