شاهزاده و گدا: قصر یا خیابان؟

تام کانتی پسر گدازاده و شاهزاده ادوارد ولیعهد انگلستان از دیدن شباهت ظاهری‌شان به همدیگر به شدت متعجب شده‌اند. این شباهت آن‌ها را به فکر می‌اندازد که برای مدت کوتاهی جایشان را با هم عوض کنند. وقتی لباس‌های یکدیگر را می‌پوشند و ادوارد به خیابان می‌رود ماجراهایی آغاز می‌شود که هیچ کدام حتی فکرش را هم نمی‌کردند.

مارک تواین در سال ۱۸۸۱ شاهکار شاهزاده و گدا را منتشر کرد که ممکن است از جهاتی به شهرت تام سایر یا هاکلبری فین نرسیده باشد اما به همان اندازه اثرگذار بوده است. 
شاهزاده و گدا ماجرای دو پسر است که انقدر هم‌شکل هم هستند که تصمیم می‌گیرند جایشان را با هم عوض کنند اما این جابه‌جایی با توجه به جایگاه این دو ماجراهای زیادی می‌آفریند. 
تام کانتی که در خانواده‌ای گدا زاده شده است دوست دارد با آموختن خواندن و نوشتن جایگاه خود را تغییر دهد با این وجود درگیر فقر طبقاتی و خشونت ذاتی افراد خانواده‌اش و مشکلاتی بی‌شمار در خیابان است. وقتی او در کنار حیاط قصر قرار دارد توجه شاهزاده ادوارد به او جلب می‌شود. شاهزاده ادوارد که ولیعهد و وارث سلطنت است تنها و بی‌دوست در میان دیوارهای سرد و سنگین قصر مانده است و خیلی دوست دارد یک روز آزادانه از این دیوارها رهایی یابد.  
این دو کودک که شباهت ظاهری‌شان عجیب می‌نماید تصمیم می‌گیرند جایشان را با هم عوض کنند. اما هرگز فکر نمی‌کنند با این کار چه مخاطراتی آن‌ها را تهدید می‌کند. شاهزاده ادوارد که خود را در خیابان می‌بیند باید از پدر خشن تام فرار کند و با چیزهای زیادی مبارزه کند. نوع صحبت کردن او برای همه عجیب است و خطرات زیادی در انتظار اوست. اما مایلز هندن سربازی که در خیابان با او آشنا می‌شود سعی در کمک به او دارد. 
اوضاع تام در قصر نیز پیچیده است. او هیچ چیز از آداب دربار و نوع صحبت کردن آن‌ها نمی‌داند و این ندانستن باعث می‌شود همه گمان کنند شاهزاده ادوارد بیمار است و حافظه‌اش را از دست داده است. 
مارک تواین که در تمام آثارش به فقر و اثرات آن و همچنین تضاد طبقاتی و پیامدهای آن می‌پردازد در این اثر به نکوهش وضعیت دلخراش عامه‌ی مردم در انگلستان زمان خودش می‌پردازد. او خشونت را نقد می‌کند و دادگاه‌های بی‌رحمانه‌ و برخورد آن‌ها و مجازات‌های سخت و خشن آن دوره را به تصویر می‌کشد که ضمن کمک به تاریخ، داستانی اثرگذار و هول‌انگیز می‌آفریند. 
در خلال این نقد، نویسنده رمانی پرکشش و پرماجرا آفریده که مخاطب را با صحنه‌های پی‌درپی و ماجراهای هیجان‌انگیز میخکوب می‌کند و با وجود اینکه خواننده می‌داند به هر حال شاهزاده باید به جای حقیقی‌اش بازگردد چگونگی این جابه‌جایی او را به دنبال خود می‌کشد. 
خواندن رمان‌های کلاسیک، نوجوانان را با سطح عالی نوشتار و شخصیت‌پردازی و کشش داستانی آشنا می‌کند و شاهزاده و گدا نیز یکی از آن داستان‌های مهم کلاسیک است که باید خوانده شود.