تلاش کنشگران شهری و کودک برای آشتی بین شهر و کودک

مهدی فخرزاده
پیمان‌نامه حقوق کودک در چندین بند بر حق ابراز عقیده کودکان تأکید کرده است. در این سند جهانی آمده است که کودک درباره مسائل مربوط به خود، حق اظهارنظر دارد.
بر مبنای این سند مهم، یونیسف در همکاری با کشورهایی شاخص‌هایی برای شهرهای دوستدار کودک تعریف کرد و برخی شهرها واجد چنین شرایطی شناخته شدند. در شهر دوستدار کودک باید سازوکارهایی برای مشارکت کودکان طراحی شود.
چنین ایده‌ای از اینجا برآمده است که رویکرد کودکانه به جهان، رویکردی انسانی‌تر است. جهان کودکان، جهانی صلح‌آمیزتر و زیباتر است و مشارکت دادن آنها در برنامه‌ریزی‌های شهری هم شهر را با طراحی انسانی‌تری روبرو خواهد کرد، هم کودکان را آماده ساختن فردای خود خواهد کرد.
مشارکت کودکان در شهر، پس از مهارت‌آموزی، از مشارکت صوری شروع می‌شود و تا تصمیم‌گیری تداوم می‌یابد. کودکان قدرت تصمیم‌گیری و حتی اجرا دارند. شاید روزگاری کسی گمان نمی‌کرد کودکی 15 ساله پس از ترک مدرسه با اعتصاب در برابر پارلمان سوئد به سیاست‌های دولت‌ها در قبال تغییرات اقلیمی واکنش نشان دهد. اما گرتا تونبرگ یک استثنا نبود. او توانست یک جنبش دانش‌آموزی گسترده علیه دولت‌های بزرگ ایجاد کند.  طبیعی است که چنین کودکانی با منطقی رشد می‌کنند که برای کودکان جایگاه «مشارکت» قائل باشند.
در ایران، متأسفانه فاصله زیادی با مفهوم مشارکت درباره کودکان وجود دارد. حتی شهرهایی که در ایران «شهر دوستدار کودک» شناخته شدند، در بهترین حالت گاهی در مواردی اندک کودکان را به مشاوره گرفته‌اند. رویکرد کلی و اصلی نسبت به کودکان در ایران، رویکردی است که بیشتر با کنترل و آموزش‌های سنگین همراه است.
سال 1388 شورای شهر تهران تصویب کرد که فعالیت برای «شهر دوستدار کودک» شدن تهران را آغاز کند. حالا پس از گذشت نزدیک به دو دهه تلاش برای «دوستدار کودک» شدن شهرها در ایران، موسی پژوهان، مدیر پروژه شهرهای دوستدار کودک از توقف همکاری یونیسف با وزارت کشور خبر داد.
جمعی از فعالان شهری در این رابطه با نامه‌ای از شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و همینطور از وزارت راه و شهرسازی خواستند تا به وظایف خود عمل کنند. آنها امیدوارند بتوانند مدیریت شهری را پای اجرای تعهداتشان بنشانند.
در چند روز گذشته نیز جمعی از کنشگران شهری و کنشگران حوزه کودک در نامه‌ای از جامعه  مهندسان مشاور ایران و انجمن صنفی مهندسان مشاور ایران خواستند که تکالیف خود در این حوزه عمل کنند و گزارشی از آنچه انجام داده‌اند ارائه دهند. آنها اعلام آمادگی کردند که حاضرند این نهادها را در خصوص شهر دوستدار کودک آموزش دهند.  
این رویای زیبا برای کودکان درحالی رو به خاموشی می‌رود که 12 شهر ایران به عنوان شهر پایلوت، اقداماتی در این زمینه داشتند. البته تمام این اقدامات را باید در کنار موانع عظیم ساختاری بر سر راه چنین طرح‌هایی در ایران دید.
شاید تنها بازمانده شهر دوستدار کودک در تهران، بخش‌های کوچکی از پارک‌ها شده که چند تاب و سرسره فرسوده، کودکان را سرگرم می‌کند. سهمی بسیار اندک از شهر، برای نسلی که قرار است تمام فردا را به آنها تحویل دهیم.